SSRI medicatie, een bepaald type anti-depressivum, wordt inmiddels al een paar jaar off-label gebruikt ter verlichting van Long Covid-klachten. In dit geval gaat het niet om de indicatie depressie of angst-stoornis. Oud-neur0psychiater Carla Rus heeft aan honderden LC-patiënten vanaf 2021 advies over deze medicatie gegeven. Met deze informatie konden deze patiënten weer naar hun behandelend (huis)arts of specialist gaan. Het idee om SSRI medicatie bij Long Covid patiënten in te zetten kwam tot stand op basis van de reeds beschikbare literatuur over de werking van SSRI’s en op grond van diverse hypotheses van Carla Rus over de diverse werkingsmechanismen. Zie de publicatie in Nature Scientific Reports in november 2023.
Een anti-depressivum klinkt altijd nogal heftig en in dit geval had deze medicatie niet bepaald de wind mee omdat de klachten van Long Covid patiënten veel te lang zijn gepsychologiseerd. Begrijpelijk dus ook wel dat er grote argwaan was toen Carla Rus met deze ideeën kwam. Het tegenovergestelde is echter waar; Carla Rus is zelf juist één van de eersten die aangaf dat Long Covid een biomedische aandoening en een multi-systeemaandoening is. Blijft het feit dat een anti-depressivum nogal ‘zwaar’ klinkt en dat sommigen er sterke bijwerkingen van kunnen krijgen of moeite hebben met afbouwen. Belangrijk is hierbij op te merken dat Carla Rus, hierin al een paar jaar gesteund door Idelette Nutma, al haar ervaring en de terugkoppeling van patiënten heeft samengevat in een document. Daarin staat alles beschreven: zowel de typen SSRI’s, als de doseringen, de vermoede werkingsmechanismen, de mogelijke bijwerkingen, op-en afbouw, eventueel switchen, ondersteunende voedingssupplementen en ondersteunende literatuur. Bovendien is er de laatste tijd veel meer aandacht gekomen voor zogenaamde afbouw-medicatie in de vorm van ’taperingstrips’, een hele goede ontwikkeling. Zie het document met aandachtspunten en het kortere document met doseringen en voor belangrijke aandachtspunten in één oogopslag: deze pagina. Eerder bleek bij ME/CVS patiënten SSRI medicatie minder goed aan te slaan dan bij Long Covid patiënten. Ook reageert eerstgenoemde groep soms met heftiger reacties op de medicatie. Er zal nog veel duidelijk moeten worden over de karakteristieken van patiënten en de specifieke patiëntengroepen bij wie de SSRI medicatie wel of juist niet goed aanslaat. Er loopt momenteel een onderzoeksaanvraag in Nederland om de toepassing van Fluvoxamine te onderzoeken.
De harde realiteit maakt SSRI tot een belangrijke optie
De harde realiteit is echter dat we helaas niet in een luxe-positie zitten; er is geen scala aan behandel-opties en patiënten zien uit naar mogelijkheden om in ieder geval hun kwaliteit van leven wat te kunnen verbeteren. Bij de één doet een SSRI de klachten van brainfog, overprikkeling en, in mindere mate, vermoeidheid en hartkloppingen verminderen, bij de ander niet, dat wisselt dus. Maar voor degenen voor wie het wél redelijk tot goed werkt, betekent dit een aanmerkelijk verschil in kwaliteit van leven: voor sommigen betekent het dat de wereld weer wat groter wordt: dat ze weer een spelletje kunnen doen met hun kinderen of normaal een boek lezen, voor de ander zelfs weer een paar uur of meer kunnen werken of van bed af weer mobiel worden.
De Post Covid expertisecentra kunnen SSRI gaan toepassen
Met gebruikmaking van de genoemde documenten kunnen de Post Covid expertisecentra de SSRI medicatie gaan inzetten en goed monitoren. Dan kan er veel nieuwe waardevolle informatie worden verkregen. Belangrijk is dat de patiënt zoveel mogelijk regie heeft over zijn/haar kwaliteit van leven en ook over de afwegingen rond voor- en nadelen van de medicatie. Uiteraard is goede informatie-voorziening daarbij van groot belang. Daarom is alles zoveel mogelijk beschreven in de genoemde documenten. Als de aandachtspunten in de documenten worden nageleefd kunnen bijwerkingen geminimaliseerd worden.
SSRI is meer dan een ‘stop-lap’, zie de documenten met uitleg
SSRI medicatie heeft meerdere werkingsmechanismen waaronder het verminderen van de ontstekingsreactie, het meer in balans brengen van de HPA-as en nog andere werkingen (op basis van literatuur, alles wat al over SSRI medicatie bekend was en onderzoek tot nu toe). Voor de onderbouwing, zie deze pagina Het is niet zomaar een middel dat ‘dempt’, het grijpt op meerdere systemen aan waardoor het effect heeft. Het brein en de interactie daarvan met het immuunsysteem en de rest van het zenuwstelsel, blijken op allerlei manieren een belangrijke rol te spelen bij Long Covid. Voor alle documenten (inclusief andere belangrijke beelden zoals MCAS, vitamine B12 tekort, etc.), zie deze pagina. Helaas bieden deze werkingsmechanismen geen garantie vooraf hoe de SSRI medicatie uitpakt bij een individuele patiënt. Als een patiënt bijv. bepaalde enzymen mist die de SSRI medicatie normaliter afbreken, kan de medicatie gaan stapelen. Daarom moet altijd voorzichtig, in kleine stapjes worden opgebouwd en goede follow-up worden gepleegd, zodat tijdig bijgestuurd kan worden. Ook is het afbouwen in kleine stapjes van belang om de afbouw zo goed mogelijk en met zo min mogelijk klachten te laten verlopen (dit heet ’tapering’). Waardevolle informatie hierover is ook te vinden op de website www.taperingstrip.nl
Als er verbetering is, waar bestaat die dan zoal uit?
In dit document staan vele reacties te lezen van patiënten bij wie de SSRI positief effect sorteerde. Sommige patiënten zijn inmiddels ook weer afgebouwd. Natuurlijk blijven herinfecties altijd een risico en weten we nog niet precies hoe het effect er na herinfectie uitziet. Maar dit document geeft een mooie inkijk hoe velen toch aanzienlijke verbetering van levenskwaliteit hebben ervaren.
Interview Carla Rus met Omroep Zeeland
Zie het artikel van 2 nov. 2023
Voor alle info
Zie voor alle uitgebreide informatie:
(zie hieronder het tryptofaan-systeem en de ‘kynurenine pathway’, het immuunsysteem en het neurostransmitter-systeem zijn intensief met elkaar verbonden)
23-10-2024 Idelette Nutma
